Ouder worden we allemaal. Hoe komt het dan dat we ons anders gaan gedragen wanneer we met oudere mensen in contact komen? Met dit artikel ‘omgaan met ouderen’ probeer ik het onderwerp bespreekbaar te maken en reik ik enkele oplossingen aan.
Maar…wat zijn ouderen?
Het probleem begint eigenlijk al met de term ‘ouderen’. Je vindt van jezelf namelijk nooit dat je tot die categorie behoort. Het is een label dat je van buitenaf krijgt opgelegd. 90 jaar klinkt oud tot je zelf die leeftijd bereikt hebt. Je eigen perceptie schuift op met de jaren. Bovendien zegt je leeftijd niets over je gezondheid of mentale helderheid. Terwijl de ene persoon op 80-jarige leeftijd nog marathons loopt, kan iemand anders op 50 jaar hulpbehoevend zijn. Maar op élke leeftijd is het pijnlijk wanneer je merkt dat anderen jou in de categorie ‘oud’ hebben geplaatst. Want vanaf dan gaan mensen je anders behandelen.
Hoe we ouderen behandelen
Van zodra we iemand als ‘oudere’ bestempelen, plaatsen we die persoon in een vakje. Als private zorgcoördinator zie ik dat elke dag gebeuren. We praten opeens betuttelend en gebruiken verkleinwoorden. We nemen werk uit handen omdat dat nu eenmaal sneller gaat. We geven bevelen. Of we praten luider omdat we er vanuit gaan dat oudere mensen hardhorend zijn. Het is steevast goed bedoeld, maar dit gedrag kan schadelijk zijn. Eigenlijk is het een vorm van discriminatie. Onbewust bestempel je de andere namelijk als zwak, hulpeloos en niet in staat om zelf beslissingen te nemen. Maar net zoals een vrouw niet hulpelozer is dan een man, is een oudere niet hulpelozer dan een jongere. Vrouwen hebben bh’s verbrand om dat punt duidelijk te maken, maar wat ouderdomsdiscriminatie betreft moet het collectieve bewustzijn nog komen.
Als men je behandelt alsof je oud bent, word je ook oud
Uit onderzoek blijkt dat de manier waarop we met ouderen omgaan, een rechtstreekse invloed heeft op hun levenskwaliteit en zelfs hun levensverwachting. Het meest treffende voorbeeld hiervan is een studie uit de jaren 70. Tijdens dit Counterclock-experiment werd een groep 75-plussers een week lang behandeld alsof ze 20 jaar jonger waren. Op het einde van het experiment was hun gehoor, geheugen en kracht verbeterd en zagen ze er fysiek jonger uit. Met andere woorden: hoe anderen jou behandelen, is hoe jij jezelf ziet en hoe je je gaat gedragen. Neemt men je voortdurend werk uit handen? Dan ga je het zelf ook niet meer proberen. En spieren die je niet meer gebruikt, sterven af. Maar het effect is ook psychologisch: in culturen waar een hoge leeftijd een symbool is van vergaarde wijsheid, komen veel minder ouderdomskwalen voor dan in landen waar ouderdom als een aftakeling wordt gezien.
Het tegengif? Autonomie, identiteit en betrokkenheid
Maar wat kun jij dan doen om je grootouders, ouders of oudere buren in hun waarde te laten? Er zijn drie dingen die ik zou aanraden vanuit mijn ervaring als zorgcoördinator.
- Het eerste punt is autonomie. Wie zelf beslissingen mag nemen en een gevoel van controle heeft, is gelukkiger en leeft langer.
- Het tweede punt is identiteit. Iedereen wil gezien worden als een individu en niet in een hokje geplaatst worden.
- En ten derde: iedereen wil deel uitmaken van de maatschappij en erbij horen. Behandel ouderen dus niet als een onzichtbare groep die afgedaan heeft of niets begrijpt van de moderne wereld.
Concrete voorbeelden
Hier zijn wat tips die je kunnen helpen in de praktijk:
- Zeg niet: “Ik zal het wel doen”. Dat impliceert: “Want jij kunt het niet”. Vraag liever: “Wil je graag dat ik het doe?” Dat geeft controle, want eigenlijk zeg je: “Jij mag beslissen of je hulp nodig hebt of niet.”
- Praat met mensen in plaats van over Kunnen je grootouders niet meer thuis blijven? Bespreek dan de opties met hen in plaats van het in hun plaats te beslissen.
- Praat niet over mensen in de derde persoon wanneer ze er zelf bij zijn.
- Dring geen hulpeloosheid op. Praat alleen luid tegen iemand die effectief hardhorig is. Bied alleen je arm of een rolstoel aan als iemand slecht te been is.
- Kies – als het mogelijk is – de weg van de meeste waardigheid. Ook al gaat het sneller met een rolstoel, misschien is het beter om de tijd te nemen en iemand zelf te laten lopen. Spieren die je niet gebruikt, verlies je.
- Blijf mensen altijd als individuen zien. Spreek hen aan bij hun naam, niet met ‘madammeke’ of ‘den bompa’ (tenzij het echt jouw grootvader is).
- Betrek ouderen bij gesprekken en vraag hen om hulp. Onze maatschappij is vergeten dat wijsheid komt met de jaren. Het probleem waar jij mee worstelt, hebben je grootouders waarschijnlijk zelf ook meegemaakt. Lach hun mening dus niet te snel weg.
Straks is het aan jou
‘Ach’, zou je kunnen denken, ‘Wat een aanstellerij. Mogen we nu al niets meer zeggen?’. Dat is hoe we als maatschappij reageren op elke vorm van discriminatie. Als het je zelf niet overkomt, klinkt elke aanklacht als overgevoeligheid. Maar dat is nu net het punt. In tegenstelling tot seksisme en racisme is ouderdomsbetutteling een vorm van discriminatie die iedereen vroeg of laat overkomt. Het is een kwestie van tijd vooraleer iemand boven jouw hoofd beslissingen neemt en je aanmaant om ‘al je boterhammetjes op te eten’. Hoog tijd dus om onze mentaliteit te veranderen.
En wat als hulp noodzakelijk is?
Onvermijdelijk komt er een punt waarop iemand echt hulp nodig heeft, zoals een huishoudhulp, aangepaste woning of verhuis naar een woonzorgcentrum. Dan kan je op weerstand botsen. Hoe pak je deze levensverandering aan op de juiste manier, rekening houdend met alles wat we in dit artikel hebben besproken? Wel, dat is mijn vak. Als private zorgcoördinator ben ik gespecialiseerd in het vinden van de juiste ondersteuning voor iedereen. Ik bekijk samen met jou de situatie en luister naar wat je zelf wilt. Daarna reik ik oplossingen aan, zonder iets op te dringen.
Ben je benieuwd wat ik voor jou kan betekenen?
Bel me op het nummer +32 (0)497 72 45 05 of stuur me een mail voor een verkennend gesprek.