Wat doe je als je maar 12 psychiaters hebt om 16 miljoen mensen te helpen? Dat was de situatie waarmee dr. Dixon Chibanda in Zimbabwe geconfronteerd werd. Hij zocht hulp in een bijzondere hoek: bij de lokale grootmoeders.

Een schrijnend tekort

In 2006 was Dixon Chibanda aan het werk als een van slechts 12 psychiaters in Zimbabwe. Op een dag kwam een van zijn patiënten niet opdagen op een afspraak. Toen hij haar familie belde, vernam hij dat ze zich drie dagen eerder van het leven had beroofd. Verslagen vroeg hij: “Waarom heeft niemand haar eerder naar mij gebracht?” Het antwoord: “Het is te ver weg. We konden de busrit niet betalen.”

Het ontstaan van de Friendship Bench

Gebeurtenissen als deze hakten erin bij Dixon. Zijn dagelijkse inspanningen begonnen aan te voelen als een druppel op een hete plaat. Gelukkig bleef hij niet bij de pakken neerzitten. Koortsachtig zocht hij naar een manier om mentale hulp voor meer mensen beschikbaar te maken in de buurt. Samen met de plaatselijke bevolking kwam Dixon tot een creatieve oplossing: het concept van de Friendship Bench.

Grootmoeders als mentor

Het concept van de vriendschapsbank is simpel: lokale grootmoeders nemen plaats op duidelijk herkenbare houten banken in de buurt van dokterspraktijken en ziekenhuizen. Ze zijn beschikbaar voor het geval iemand een luisterend oor nodig heeft. De vrouwen zijn zelf geen psycholoog, maar krijgen een opleiding in gesprekstechnieken en cognitieve gedragstherapie. Zo kunnen ze mensen die het moeilijk hebben optimaal ondersteunen.

Een luisterend oor is soms genoeg

Want dat is vaak waar mensen in nood naar snakken: de kans om te praten over wat je doormaakt met iemand die echt luistert. Op de vriendschapsbanken kunnen Zimbabwanen hun hart luchten, eventueel in afwachting van verdere hulp. Het nieuws van de Friendship Bench verspreidde zich snel, en het aantal banken nam toe. In Zimbabwe staan er intussen 70 banken, waar 400 vrijwilligers intussen meer dan 35.000 mensen geholpen hebben.  

Verbluffende resultaten

Maar werkt het ook? Uit onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek blijkt van wel. De Journal of the American Medical Association publiceerde dat babbels op de vriendschapsbank in veel gevallen beter werkten tegen angst en depressie dan de standaard klinische therapie. Het is dan ook niet verbazend dat het concept intussen zijn weg heeft gevonden naar andere landen, overal ter wereld.

Navolging in het westen

Een van de landen dat het voorbeeld van Zimbabwe volgde, is Amerika. Ook daar is er een schrijnend tekort aan betaalbare gezondheidszorg, vooral bij mensen met lagere inkomens. De vriendschapsbanken in New York worden niet bemand door grootmoeders, maar door ervaringsdeskundigen: mensen die het zelf ooit moeilijk hebben gehad en daardoor extra geschikt zijn om te luisteren zonder oordeel.

Gratis advies van een oma

Niet verbonden aan het officiële netwerk van de Friendship Bench, maar even vermeldenswaardig is de Grandma Stand, ook in New York. Dat is een opklapbare, paarse stand die grootmoeders neerzetten op een willekeurige plek in de stad om er te praten met voorbijgangers en hun wijsheid te delen. Dat concept blijkt zo ontwapenend dat het zelfs hyperindividualisten als New Yorkers weer met elkaar doet praten. Zowel de bezoekers als de grootmoeders beleven er veel plezier aan.

Wat verklaart het succes?

Hoe komt het dat zoiets simpels als een vrijblijvende babbel zo veel impact maakt? Een verklaring zou kunnen zijn dat een gesprek met een vreemde op een bankje laagdrempeliger is dan een bezoek aan de psycholoog. Bovendien heb je geen afspraak nodig: wie zich slecht voelt, wil er graag meteen over praten en niet binnen drie weken. Bovendien zijn de gesprekken gratis en anoniem. Er is dus geen stigma aan verbonden.

Een wereldwijd netwerk van grootmoeders?

De ultieme droom van Dixon Chibanda is om een wereldwijd netwerk van grootmoeders op te zetten. De vriendschapsbanken bieden niet alleen een oplossing voor de toenemende eenzaamheid; ze zijn ook een bron van zingeving en voldoening voor de vrijwilligers. Op de website van de Friendship Bench is opleidingsmateriaal beschikbaar voor organisaties die het concept willen implementeren.

Het belang van babbelen op bankjes

Het verhaal van Dixon geeft stof tot nadenken over de rol van zitbanken in onze maatschappij. Een paar generaties geleden hadden huizen nog standaard een bankje voor de deur. Vooral oudere mensen gingen er zitten om een praatje te slaan met voorbijgangers en op de hoogte te blijven van nieuwtjes. Zonder het te beseffen, waren onze grootouders daarmee hun tijd ver vooruit.

Meer artikels zoals dit?

Ik ben Bernadette, zaakvoerder van Attent Services. Dit artikel maakt deel uit van een reeks waarin inspiratie deel om het leven voller, mooier en actiever te maken op elke leeftijd. Wil je graag meer inspirerende verhalen zoals dit ontvangen? Schrijf je dan in op mijn nieuwsbrief. Of heb jij een tip voor een volgend artikel? Stuur me gerust een mailtje!